Cách đây hai tuần khi mới ở Việt Nam về, tình cờ mở thư thấy mình nhận được một cái check trị giá $500 kèm một lá thư giải thích. Bà Bo tự động được bỏ tên vào một vụ kiện công ty Belitz trả lương thấp cho nhân viên, mặc dù bà Bo chả kiện cáo gì, cũng chưa bao giờ ký tên vào đơn kiện công ty này. Chắc là do thời gian bà Bo làm cho công ty trùng với thời gian công ty này bị kiện. Thế là tự nhiên trên trời rơi xuống có $500 bỏ túi. Những vụ kiện như thế này xảy ra rất thường xuyên ở Mỹ, và đôi khi những tập đoàn luật sư đứng ra kêu gọi những người có liên quan tham gia vụ kiện. Trên TV hay có quảng cáo nếu bạn uống thuốc ABCD từ thời gian nào đến thời gian nào, hãy liên hệ với luật sư XYZ để cùng nhau kiện hãng thuốc. Những công ty hay bị kiện nhất là những công ty về dược, công nghệ, xe hơi vv và vv… Tuy nhiên người ta cũng có thể kiện bất cứ mọi thứ kể cả kiện cơ quan nhà nước, và các tổ chức lớn. Những vụ kiện tập thể này gọi là class action lawsuit – là một vụ kiện dân sự được đưa ra đại diện cho một nhóm người bị tổn thất chung do hành vi của các bị đơn. Các vụ kiện tập thể có thể được xử ở tòa án tiểu bang hoặc liên bang. Có những vụ dai dẳng kéo dài nhiều năm thì có thể lên đến tòa án tối cao.
Ở Mỹ cái gì cũng bị kiện 
. Người dân cũng rất quen với việc này rồi, đi kiện thể hiện quyền bình đẳng của họ cho nên ngành luật sư, và những dịch vụ hỗ trợ cho việc đi kiện rất ăn nên làm ra. Nếu mình không đủ khả năng tài chính để thuê luật sư, mình có thể hợp tác với luật sư đó theo kiểu ăn chia. Nếu thắng thì luật sư được phần lớn tiền thắng kiện. Có một mảng mà nếu kiện ra toà thì nguyên đơn ăn chắc 100% phần thắng đó là kiện IP và TM. Ở Mỹ, trách nhiệm của công dân là phải nói thật và tôn trọng tài sản của người khác cho dù đó là tài sản vật chất hay tài sản trí tuệ. Ngay từ khi đi học, học sinh đã được dạy là khi làm bài không được lấy một câu nguyên văn hơn ba chữ của người khác mà không có trích dẫn. Tội đạo văn (plagiarism) có nghĩa là bạn lấy hơn ba từ từ bài viết hay lấy ý tưởng của người khác và biến nó thành của bạn thì bị coi là gian lận. Tội này rất lớn ở trường học các cấp do người Mỹ coi trọng sự trung thực và liêm chính trong học tập của sinh viên. Trên mạng đều có những website giúp sinh viên kiểm tra coi bài essay của mình có vi phạm đạo văn hay không. Nếu bị giáo viên phát hiện chắc chắn sẽ bị đánh rớt ngay lập tức. 
Tài sản trí tuệ (IP) được xem là một tài sản quan trọng. IP là những sáng tạo của trí óc như những phát minh, tác phẩm nghệ thuật, kiểu dáng, thiết kế, các biểu tượng, tên và hình ảnh được sử dụng trong thương mại. Pháp luật bảo vệ sở hữu trí tuệ như bằng sáng chế (patents), bản quyền (copyright), và trademark để cho phép người sáng tạo được công nhận và nhận lợi ích tài chính từ những gì họ phát minh hoặc sáng tạo ra. Hệ thống pháp lý này nhằm mục đích thúc đẩy một môi trường lành mạnh cho sự sáng tạo và đổi mới có thể phát triển. Và những chủ sở hữu IP đều ý thức rất rõ quyền của mình, nên họ đi kiện rất thường xuyên để đòi quyền lợi và 90% vụ này là kiện dân sự, chỉ 10% là toà hình sự. Khi ra toà nguyên đơn phải chứng minh thiệt hại, đòi bồi thường thiệt hại theo mức thực tế và yêu cầu bị đơn chấm dứt vi phạm. Tuy nhiên vì việc chứng minh thiệt hại khá khó nên nguyên đơn sẽ yêu cầu toà án tịch thu tất cả lợi nhuận bên vi phạm có được từ việc kinh doanh hàng vi phạm. Mỗi hành vi vi phạm bản quyền sẽ phải bồi thường từ USD 750 tới USD 30,000, nhưng nếu hành vi đó là chủ định thì có thể lên tới USD 300 ngàn hay cả triệu tuỳ trường hợp.
Có một điểm đặc biệt ở toà án Mỹ là có nhiều trường hợp bên vi phạm chưa có hoặc thu ít lợi nhuận nhưng bên kiện vẫn được bồi thường rất cao. Thí dụ như khi Michael Jackson chết, có những người tập hợp các bài hát làm thành collection tưởng niệm để bán. Cho dù chưa bán được nhưng đã bị công ty quản lý của Michael Jackson kiện. Như vụ án Michael Jackson thì tiền luật sư chắc còn nhiều hơn tiền thu được từ vi phạm nhưng họ vẫn phải làm, không phải chỉ vì tiền đền bù nhưng vì mục đích răn đe và ngăn chặn những hành vi tương tự. Những hành vi hỗ trợ vi phạm cũng bị xem là tội. Thí dụ cho thuê website nhưng host store bán mặt hàng vi phạm cũng sẽ bị liên đới.
Thời thương mại điện tử vài năm trước còn sơ khai, những người sở hữu IP không hề biết tài sản trí tuệ của họ bị đánh cắp và thương mại hoá siêu lợi nhuận từ những nhà bán hàng nhỏ lẻ. Thời đó chỉ có những vụ công ty kiện công ty. Nhưng thời nay, các công ty khôn dần và ngành kiện tụng IP/TM cũng phát triển theo và tối ưu hoá quy trình kiện. Hồi 2017, bà Bo được Youtube gọi đi phỏng vấn job chuyên xử lý các vụ vi phạm bản quyền trên Youtube từ thị trường Việt Nam. Năm 2018, có một công ty chuyên săn TM/IP cũng gọi bà Bo về làm để đi săn các vi phạm từ Việt Nam report cho khách hàng của họ. Họ có hệ thống platform scan TM rất xịn, và cũng dò các đầu mối từ Facebook, Google rất siêu. Họ có trách nhiệm tìm ra các vi phạm, record nó lại và chuyển cho luật sư của khách hàng để xử lý. Khách hàng của họ là những công ty trong ngành công nghiệp giải trí, ca sĩ, phim ảnh, đội bóng, artist, etc… thuê họ để đi tìm những bên sử dụng IP trái phép. Các bạn có nhớ đến khoảng cuối 2017 có một số store chết mặc dù bán sạch do sử dụng font chữ Disney đặc biệt là Starwar và Harry Potter không. Lúc đó anh em cứ than thở bán sạch bị chết oan. Do chúng ta ở xa mặt trời, và do thời đó mọi người bán platform nên chưa bị sức nóng của những vụ kiện thiêu đốt. Càng về sau, hệ thống kiện cáo này càng tối ưu và có thể thấy họ đang gom cá vào một rổ để kiện một loạt. Ở Mỹ có một nghiệp đoàn bảo vệ các tài sản trí tuệ kiểu công đoàn của mình. Nghiệp đoàn này có nhiệm vụ hỗ trợ các nhãn hàng, các nghệ sĩ nhỏ được bảo vệ trước pháp luật. Nghiệp đoàn này có mối liên hệ rất lớn với ngành công nghiệp giải trí, luật sư, toà án, và các tập đoàn tài chính và có nhiều tác động đến các bên này.
Ngay từ khi bước vào ngành này vào 2016, Bill lúc nào cũng nói bán TM/IP sẽ không tồn tại. Tháng 5/2018 lúc Dreamship vừa thành lập với vỏn vẹn 3 thành viên Bill, Bo, và Eli, việc đầu tiên Dreamship làm là xây dựng hệ thống scan IP và TM vì nghĩ đến an toàn của khách hàng mình. Việc xây dựng hệ thống này không hề dễ vì rất tốn kém vì tốn nhiều chi phí mua data, host, và duy trì. Lúc đó ai cũng cười hoặc lo lắng cho Dreamship vì không biết mấy người này làm gì để sống, trong khi không cho người ta bán TM. Dreamship không có ý định làm cảnh sát, làm khó mọi người khi không cho bán TM. Nhưng vì nhờ hệ thống này, Dreamship mới chứng minh được cho các partners như Google, Shopify, Paypal và gần đây là Amazon thấy họ nên làm với khách hàng của Dreamship vì rất an toàn cho họ. Việc scan này cũng giúp cho các anh em seller bảo toàn store, tài khoản, hay cổng vì rất nhiều người vi phạm mà không hề biết mình vi phạm, hay tưởng đâu là vi phạm nhẹ. Đối với hệ thống pháp lý Mỹ, TM là TM chứ có định nghĩa TM nhẹ hay nặng gì đâu. Thị trường năm nay cho thấy một sự chuyển biến trong cách làm POD, hướng tới giá trị sáng tạo và chăm sóc khách hàng. Các bạn cứ tập trung chuyên môn sáng tạo và bán hàng nhé, scan TM, fulfill hàng xịn, gửi hàng nhanh cứ để Dreamship lo. Chúc cả nhà một cuối tuần bình yên và bước vào một mùa sales sáng sủa, thành công.
Bo Nguyen
